اوروک (به سومری: اونوگ

در انجیل: اِرِخ، یونانی: اورخویه

در عربی: ورکة یا أورک)

از شهرهای باستانی سومر و بعداً بابل در منطقه میانرودان (جنوب عراق امروزی) بود.

پیشینه

اوروک در ۲۵۰ کیلومتری جنوب بغداد بر روی یکی از قدیمی‌ترین شاخه‌های فرات در عراق واقع شده‌است.

کتاب مقدس به نام ارچ (وارکا) (و همچنین در تورات به نام اَرَک نام برده شده‌است).

خوانده می‌شود که نخستین شهر عمدهٔ سومر است.

یکی از بزرگ‌ترین زیستگاه‌های مورد توجه سومری‌ها و نیز از مهم‌ترین مراکز مذهبی میان‌رودان به حساب می‌آید.

این شهر به‌طور مستمر از ۵٬۰۰۰ سال پ.م تا ۵۰۰ سال پس از آن آباد و پرجمعیت بوده‌است.

آن چنان‌که در نوشته‌های خط میخی آمده گیل گمش

پادشاه نخستین دودمان حاکمان این شهر و دلاور معروف حماسه‌های آن

گرداگرد اوروک دیوارهایی در ۴٬۷۰۰ سال پیش ساخته‌است و خداوند اینّا (خانه ان) به‌طور گروهی در آنجا پرستش می‌شد.

وقف شده برای خداوند ایننا یا ایشتر (خدای عشق، تولید مثل و جنگ)

که با الههٔ ونوس برابری می‌کند. او در یونان و روم تحت نام آفرودیت یا ونوس پرستش می‌شد.

اوروک از دو جهت اهمیت داشت:

مذهب و علم. که این از طریق هزاران لوح گلی برجسته تأیید می‌شود

که به نخستین نوشته‌ها در ۵٬۰۰۰ سال پیش بر می‌گردد.

در دوره‌ای به عنوان محل ظهور تمدن شهری در میان‌رودان مشهور بود و قدمت آن به تمدن‌های کامل عهد عتیق می‌رسید.

اینجا یکی از بزرگ‌ترین زیست‌گاه‌ها با ساختمان‌های گیرای معماری و نخستین مدارک نوشته شده‌است.

گزاف نیست اگر بگوییم اوروک نخستین شهر بین‌النهرین و جهان بوده‌است.

به نظر می‌رسد که از دو کلونی تشکیل شده‌است.

کولابا و ایننا، که وقتی اوروک فرم شهر کوچکی با پوشش ۸۰ هکتار گرفت، با هم ائتلاف کردند.

در بحبوحهٔ گسترش در عهد عتیق دیوارهای شهر ۹٫۵ کیلومتر بوده‌اند .

که یک کوه پر حجم ۴۵۰ هکتاری را در بر می‌گرفتند و ممکن است ۵۰٬۰۰۰ نفر در این شهر ساکن بوده باشند.

در قلب شهر دو پرستشگاه گروهی واقع بود.

جایگاه مقدس خدای آسمان‌ها (آنو) که در اصل از متعلقات کولاب‌ها بود.

که به ارتفاع ۱۶ متر و روی یک پایهٔ مربعی در ابعاد ۶۰ در ۶۰ متر بالا می‌رود.

هر دو مجتمع چندین سازهٔ محل پرستش پی در پی را آشکار می‌کنند.

معبد سپید در جایگاه مقدس آنو و معبدی ساخته شده از سنگ آهک و ستون در پرستشگاه اینّا.

یک مشخصهٔ فرم تزئینات آن ورود استفاده

از مخروط‌های رسی با رویه‌های نقاشی شده بر روی دیوارهای گلی و گچ اندود بود.

این تکنیک به عنوان موزاییک‌های رسی مخروطی شناخته می‌شود.

آن شمال غربی  یک زیگورات واقع شده که توسط اور نامو ترتیب داده شد.

(یک برج پرستشگاه قدیمی بین‌النهرینی شامل سازه هرمی بلند پایه که در دوره‌های متوالی با پلکان‌های بیرونی و معبدی در بالا که محل حکومت روحانی بود).

خندق‌های عمیق پرستشگاه دوره‌های توسعهٔ شهر اوروک را مشخص‌تر می‌کنند.

که مهم‌ترین‌شان ایجاد و پیشرفت سامانهٔ نوشتاری و نوشتن بوده‌است.

نخستین لوح‌های رسی در دوره‌های اخیر در اوروک شناسایی شدند.

آن‌ها برچسب‌ها و لیست‌های ساده‌ای بودند که نمادهای نقاشی-خط را با خود داشتند.

بعدی پیشرفت‌های خط و تبدیل ان به خط میخی در دوره‌های فرمانروایان بعدی را نشان می‌داد.

شهر در سراسر هزارهٔ سوم پیش از میلاد، اهمیت خود را حفظ کرد. اما در دوره‌های بعد رو به زوال رفت.

اوروک در سراسر هزارهٔ دوم تا دورهٔ سلطنت اشکانیان نیز مسکونی بود.

اما به صورت محلی کوچک. اوروک به راستی نقش مهمی در اسطوره‌شناسی بین النهرین ایفا کرده‌است.

بنایی در سبک معماری پارتی(اشکانی)ساخته شده

قرن یکم میلادی در شرق عراق این بنا بعدها در قرن سوم میلادی گسترش یافت.

کاخ آشور یک بنای چهار ایوانی است.

این نقشه صدها سال در معماری ایران بکار گرفته شده‌است.

البته چهار ایوان آن در یک زمان ساخته نشده

دو ایوان آن بعدها در دوره پارتی احتمالاً در قرن دوم میلادی به آن اضافه شده‌است.

کاخ دارای سه میانسرا (حیاط) است که رواقی گرداگرد یکی از آنها قرار گرفته‌است.

در کاخ الحضرا نیز ترکیب ایوان

میانسرا و فضاهای وابسته دیگر دیده می‌شود.

بیشتر این محققین بر این اعتقاد هستند که این طرح از خراسان به این منطقه آمده‌است.
کاخ آشور از مهم‌ترین آثار ایرانی و اشکانی در شهر باستانی آشور است.

این شهر که از ارزشمندترین مکان‌های باستانی کشور عراق و بین‌النهرین باستان به‌شمار می‌رود

در ۱۰۰ کیلومتری جنوب موصل و در غرب رود دجله قرار دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

با قدمتی که به قرن یک میلادی بازمی‌گردد، این بنا بعدها در قرن سه گسترش یافت.

چهار ایوانی است که صدها سال در ایران رواج داشت.

در شمال خاوری ایران

که اینک کشورهای آسیای میانه قرار دارند

قوم دیگری به نام پارتیان، معماری وکاخ سازی کاملاً متفاوتی را تکوین بخشیدند.

پارتیان با حرکت به سوی باختر، مقدار زیادی از قلمرو سلوکیان را تسخیر کردند.

ولی برای مدتی هر دو شاهنشاهی وجود داشت.

معماران پارتی

با ترکیب عناصر یونانی و ایرانی شیوه جدید و بی نظیری را در معماری بوجود آوردند و به احیای ویژگی های الگوهای ایرانی پرداختند.

دو کار مهم پارتیان در زمینه معماری یکی دستیابی به گنبد روی گوشواره ۱و دیگری ایجاد ایوان تاقدار است.

که هر دو در رشد معماری ایرانی در دوره های بعد نقش حیاتی داشتند.

متأسفانه از این آثار چیزی سالم باقی نمانده و اغلب بناهای قابل مطالعه خارج از کشور ایران، در بین النهرین و قسمت شمال شرقی فلات ایران واقع است.

این امر سرعت گسترش نیروی پارتیان را در سراسر فلات ایران نشان می دهد.

با این همه از زمان پادشاهی مهرداد دوم از سلسه پارتی اشکانی ۲معلومات ما درباره معماری گسترده پارتی شکل م یگیرد.

کاخ یکی دیگر از بناهای اشکانی مربوط به قرن اول میلادی است

در قرن سوم بخش هایی به آن اضافه شد.

ویژگی های این کاخ نشان دهندهٔ پیشرفت های بعدی ایرانیان در زمینهٔ معماری است.

درآن نخستین نمونهٔ چهار ایوان را می بینیم، که به یک حیاط چهارگوش مرکزی مشرف است.

این طرح با تغییرات اندکی، همان نقشه چهار ایوان است که الگوی طراحی معماری مسجدها، مدرسه ها و کاروانسراهای ایرانی در قرون بعدی می شود.

این پیشرفت های بزرگ در معماری ایرانی با آرایش و نماسازی ها، ترکیبی از معماری پارتی، یونانی و رومی را همراه بوده است.

تمدن بابل

بابل (به اکدی: باب-ایلی، آوانگاری: به معنی دروازهٔ خدا) یکی از تمدن‌های باستانی حوزهٔ میان‌رودان است.

بابل در میان‌رودان در حوضهٔ رود فرات قرار داشت.

مرکز این تمدن باستانی

شهر بابل بود که امروزه بقایا و آواره‌های به جا مانده از این شهر را تقریباً در ۸۸ کیلومتری جنوب بغداد امروزی و نزدیک شهر حله عراق می‌توان یافت.

از مشهورترین شهرهای دوران باستان به‌شمار می‌رود و در جنوب بغداد قرار دارد.

این شهر که از دوران سومریان تا اشکانی برقرار بوده است، پایتخت تمدن بابل در جنوب بین‌النهرین و در سده هفتم و ششم پیش از میلاد، در دوران اوج شکوه خود، پایتخت امپراتوری بابل نو (کلده) بود.

این شهر در سال ۵۳۹ پیش از میلاد توسط کوروش فتح شد و به نقل از هرودوت، پس از آن باشکوه‌ترین شهر جهان محسوب می‌شد.

مهم‌ترین اثر معماری اشکانی به‌دست‌آمده در این شهر یک بنای مرکب ورزشگاه و تئاتر است

آن را با خشت و ستون‌های گچی و آجری بنا کرده‌اند و شامل یک حیاط ستون‌دار مستطیل شکل و مجموعه‌ای از اتاق‌ها می‌شود.

در سال ۳۳۱ پیش از میلاد، بابل توسط اسکندر مقدونی فتح شد و او در قصر بخت‌النصر همین شهر از دنیا رفت.

با احداث شهر سلوکیه در دوران سلوکیان، بابل از رونق پیشین افتاد.

امروزه می‌توان از بقایای این شهر باستانی که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است، در ۸۸ کیلومتری جنوب بغداد دیدن کرد.

پیدایش بابل

در مقایسه با شهرهای دیگر در ناحیه میان‌رودان، پیدایش بابل به عنوان یک شهر عمده با تأخیر صورت پذیرفت.

نامی از این شهر در هیچ‌کدام از مدارک تاریخی که از پیش از قرن ۲۳ پ.م. به دست ما رسیده یافت نمی‌شود.

البته شواهدی دال بر اینکه ساکنانی در آن محل در مقیاس کوچک در دوران ماقبل تاریخ حضور داشته‌اند موجود است.

پیدایش تمدن بابل

پیدایش تمدن بابل در مقایسه با پیدایش تمدن در ناحیه میان‌رودان با تأخیر صورت پذیرفت.

سومر اولین و قویترین دولت شهر میان‌رودان بود.

پیدایش تمدنهای سومری و عیلام در خاک میان‌رودان توجه سامیان ساکن صحراهای سوریه و آشور را به خود جلب نمود و به تدریج به منطقه میان‌رودان کشاند.

ورود اقوام سامی

افزایش تدریجی جمعیت اقوام سامی در ناحیه میان‌رودان و افزایش تدریجی نفوذ سیاسی آنها در ناحیه میان‌رودان به گونه‌ای بود که ۲۸۰۰ سال پ.م. سامیان اکثریت ساکنان بسیاری از شهرهای سومری را تشکیل داده و در مواردی حاکمیت این شهرها را در اختیار گرفتند.

یکی از این اقوام اکدی‌ها بودند.

اکد قومی سامی‌نژاد بود که در شمال خاک میان‌رودان و در حوالی بغداد کنونی، می‌زیست.

این قوم در نزاع با سومریان پیروز شدند.

۲۵۰۰ پ.م. سلسله سومریان باستان از هم پاشید و اکدیان ۳۰۰ سال در قدرت باقی ماندند.

یکی دیگر از این اقوام اموری‌ها بودند. اموری‌ها قبایل بسیار بدوی سامینژاد بودند

غرب فرات را از نیمه دوم هزاره سوم پ.م. اشغال کردند.

آنها بابل را دو مرتبه (در انتهای هزاره‌های سوم (۲۱۲۲)پ. م؛ و آغاز هزاره‌های اول) پ.م. فتح کردند.

حمورابی بعدها از میان همین قوم برخاست.

آشوری‌ها نیز قومی سامی‌نژاد بودند 

زبان آنان با سایر زبان‌های سامی، مانندِ عربی و عبری هم‌ریشه است.

آشور نام سرزمینی است که در بخش میانی رود دجله قرار داشته‌است.

دولت آشور در آغاز تابع بابل بود و یکی از استان‌های کشور بابل بود.

آشوری‌ها وقتی که متحد گردیدند از بابل جدا شدند.

در سال ۱۸۰۰ پ.م. فرمانروایان اولیه آشوری شهرهای آشور، نینوا و اربیل را متحد کردند.

تاریخ از سلسله‌های پادشاهی آشور بعد از سال ۱۴۲۰ پ.م. یاد می‌کند.

جانشین سومریان

پادشاهی بابل و جانشین اکد امپراتوری آشور بود.

نخستین سلسله پادشاهان بابل که از سال ۱۸۹۴ پیش از میلاد سر کار آمدند جانشین سومر شدند.

کشور آشور که در میان سالهای ۱۸۰۰ و ۱۵۰۰ پیش از میلاد در شمال به قدرت رسید، جانشین اکد شد.

تاریخ بابل به چند دوره بخش می‌شود:

بابل کهن (اموری‌ها)

فرمانروایی بابل در زمان به حکومت رسیدن حمورابی (سال ۱۷۹۲ پ. م) و در زمان مرگ او (۱۷۵۰ پ. م)
در سال ۱۹۰۰ پیش از میلاد عیلام میانرودان را به تصرف خود درآورد.

موقعیت بابل کهن ۱۸۹۴ پ.م. توسط اموری‌ها تقویت شد.

با درگیری طولانی سومری‌ها در جنوب و بابلی‌ها در شمال میانرودان، سرانجام اقتدار بابلی‌ها تحت سلطه حمورابی ۱۷۹۲–۱۷۵۰ پ.م. تثبیت شد.

شهر بابل در سلسله سوم اور مرکزی ایالتی بود.

تقویت موقعیت این شهر البته پس از سقوط این سلسله و با روی کار آمدن سلسله اموری در سال ۱۸۹۴ پ.م. صورت پذیرفت.

سمو آبوم یکی از پادشاهان اموریان بابل را مرکز سلطنتش (که در آن زمان از نظر جغرافیایی کوچک بود) قرار داد.

با فتوحاتی که حمورابی، ششمین پادشاه سلسله اموری

انجام داد این شهر مبدل به مرکز حکومتی شد

که بر تمامی میان‌رودان جنوبی و بخش‌هایی از آشور (شمال عراق امروزی) سلطه داشت.

جدا از اهمیت سیاسی این شهر به عنوان مرکز حکومت اموریان

موقعیت جغرافیایی این شهر نیز برای تجارت و کارهای حکومتی مناسب بود.

از طرف دیگر ثروت و قدر و منزلتی که این شهر کسب کرده بود آن را به هدف مناسبی برای حمله خارجی‌ها مبدل کرده بود.

قوانین حمورابی حکاکی شده بر تخته سنگی

در زمان حمورابی شیوهٔ جدید مدیریت که تمرکز قدرت در مرکز و دربار بود به کار گرفته شد

قدرتی که در اختیار فرمانروایان ولایات بود به پادشاه تفویض شد و حکومت پادشاهی مدعی داشتن سرمنشاء الهی شد.

اقتدار بابل در دنیای قدیم آنچنان بود که در دولت‌های بعدی دنیای قدیم اثرگذار شد.

به ویژه قوانین حمورابی که لوح‌نوشتهٔ آن در شوش یافته شده. حمورابی را واضع اولین قانون نوشته می‌دانند.

این مجموعه قوانین نوشته بر تخته سنگی یافت شده‌است

که اصل آن در لوور است و رونوشت‌هایی از آن به موزه‌های ایران و عراق داده شده‌است.

قوانین حمورابی مربوط به زراعت، آبیاری، کشتیرانی، خرید و فروش برده و مجازات‌ها، ارث و ازدواج است.

بابل کهن توسط هیتی‌ها در سال ۱۵۹۵/۱۵۳۱ تسخیر شد و پایان یافت. سپس حکومت سلسله کاسی‌ها بنیان نهاده شد.

بابل میانه (۱۵۳۰–۶۲۶ پ. م)

بابل میانه در حکومت کاسی‌ها

حکومت کاسی‌ها

سرانجام سپاه کاسی به ریاست گانداش برای فتح بابل حمله کرد و بابل فتح شد.

در سال ۱۵۳۰ پ.م. سلسله کاسی‌ها به سلطنت سلسله حمورابی پایان دادند.

حکومت کاسی‌ها ۵۷۶ سال و ۹ ماه بر بابل ادامه یافت. کاسیان موفق شدند

بر ایلام نیز مسلط شوند و شوش را مدت‌ها اداره نمودند.

شوتروک ناهونته یکم، پادشاه ایلامیان، در سال ۱۲۳۴ پ.م. کاسی‌ها را تحت سلطه خود درآورد.

شوتروک ناهونته فرمان به غارت بابل داد و تمام گنجینه‌های آن شهر از جمله لوح مشهور حمورابی را به شوش منتقل کرد.

البته کاسی‌ها موفق شدند بعدها مجدداً قدرت خود را بازیابند و تا سال سال ۱۱۵۸ پ.م. بر این منطقه حاکم باشند.

حکومت ایلامی‌ها

در سال ۱۱۵۸ پ.م. سپاه ایلام، بابل را فتح کرد. هر چند حکومت ایلامی‌ها در خارج از بابل تشکیل شده بود، ولی پس از فتح بابل مرکز حکومتشان را به این شهر منتقل کردند.

حکومت آشوری‌ها از قرن ۷–۹ پ.م.

آشور در آغاز یکی از استان‌های کشور بابل بود. آشوری‌ها پس از اتحاد از بابل جدا شدند.[۱] تاریخ از سلسله‌های پادشاهی آشور (در آشور) بعد از سال ۱۴۲۰ پ.م. یاد می‌کند.

تیگلات-پیلسر سوم (از ۷۴۵–۷۲۷ پ. م) به پادشاهی آشور و بابل رسید. آشور حدود ۸۰۰ سال دوام کرد و سرانجام مغلوب دولت ماد شد.

بابل نو (کلدانی) (۶۲۶–۵۳۸ پ. م) – (۶۰۰ پ. م) و دولت ماد

ژنرال نبوپلسر در سال ۶۲۶ پ.م. در بابل به قدرت رسید و این آغاز دوران بابل نو است.

امپراتوری جدید بابل کلدانی می‌باشد. نبوپلسر از ۶۲۶ تا ۶۰۵ پ.م. حکومت کرد

دوباره شهر بابل به عنوان پایتخت امپراتوری بابل برگزیده شد و سلسله جدید فرمانروایان بابل را بنیاد نهاد.

شهر بابل تحت فرمانروایی کلدانیان مجدداً عظمت خود را بازیافت.

امپراتوری قدرتمند آشور در ۶۱۲ پ. م با هجوم متحد ماد و بابل سقوط کرد و قدرت از نینوا به بابل منتقل شد.

در سال ۵۹۷ پ. م؛ که نبوکدنصر دوم به اکدی نِبُوخَذنِصَّر امپراتور بابل سرزمین یهودیه را به تصرف درآورد

بسیاری از مردمان آن را که توان کاری داشتند به اسارت به بابل برد که در آن هنگام پایتخت کلدانی محسوب می‌شد.

سرزمین یهودیه به صورت یکی از ایالات دور افتاده امپراتوری بابل درآمد.

سرانجام امپراتوری قدرتمند بابل به دست کوروش کبیر در سال ۵۳۸ پ.م. فتح شد.

ساتراپ بابل بخشی از شاهنشاهی هخامنشی گردید.

کوروش کبیر به یهودیان امکان داد به سرزمین خویش بازگردند، شماری از آنان به سرزمین ایران کوچ کردند.

گاهشمار تمدن بابل

در حدود ۱۸۹۶ پیش از میلاد حمله نافرجام کاسی‌ها به بابل روی می‌دهد.

همچنین در حدود ۱۷۴۹ پیش از میلاد بابل توسط کاسی‌ها سقوط می‌کند.
۱٬۵۹۵پیش از میلاد هیتی‌ها بابل را اشغال و غارت می‌کنند.
۱٬۲۴۴ تا ۱٬۲۰۸ پیش از میلاد و در زمان پادشاهی کیدین خوران (Kidin-Ḵutran) ایلام به بابل حمله می‌کند.
۱۱۷۱ پیش از میلاد، کویترناحونته شاه ایلام به بابل حمله کرده و آن سرزمین را فتح می‌کند.
۱٬۱۰۰ تا ۷۷۰ پیش از میلاد، اتحاد ایلام و بابل علیه آشور صورت می‌پذیرد.
۶۱۲ پیش از میلاد ماد و بابل متحد شدند و هووخشتره به نینوا مرکز آشور حمله کرد و پادشاهی آشور را برانداخت.
۵۳۹ پیش از میلاد بابل ثروتمندترین شهر غرب آسیا توسط کوروش فتح می‌گردد.

سقوطی که با مقاومت کم سپاه بابل در کرانه ساحلی رود دجله به وقوع پیوست.

در سال ۴۸۴ پیش از میلاد خشایارشا ضمن سرکوب شورش بابل

استحکامات دفاعی آنجا را نابود کرده و مجسمه خدای مردوخ را تخریب کرد.

که با نام شهر باستانی الحضر نیز شناخته می‌شود

در ۱۱۰ کیلومتری جنوب غربی موصل و ۷۰ کیلومتری غرب آشور قرار دارد.

این شهر که از نیمه‌ی سده‌ی اول پیش از میلاد تا نیمه‌ی سده‌ی اول میلادی مسکونی بوده است

طرح دایره‌ای به قطر دو کیلومتر دارد و با خندق و ۱۶۳ برج محصور می‌شود.

مجموعه شهر متشکل از بارو و دیوار، دروازه‌ها، معابد و آرامگاه‌ها است.

هنر حجاری و پیکرتراشی هاترا در دنیای باستان شهرت دارد و مجسمه‌های متنوع و متعدد از آن روزگار به یادگار مانده که زینت‌بخش موزه‌ی بغداد است.

از باشکوه‌ترین و بزرگ‌ترین بناهای الحضر معبد کبیر یا شمس است که ساکنان الحضر به آن هیکلاربا یعنی معبد کبیر و بیت الها به معنای خانه خدایان می‌گفتند و برای عبادت خدای خورشید بود.

معبد کبیر با سنگ‌های یکپارچه عظیم مدور ساخته شده است و در وسط شهر قرار دارد.

این معبد شامل :

ایوان‌ها

معابد کوچک

بناهایی مانند :

خلوتگاه شمس، معبد شحیرو، دورازه‌های معبد کبیر و… بود.

مردمان این شهر در عبادات و اعتقادات خود برای خورشید اهمیت زیادی قائل بودند و آن را بزرگ خدایان و مذکر می‌دانستند و به آن شمس یا شمسا می‌گفتند.

شهر باستانی هترا که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

توسط داعشی‌ها به‌شدت مورد آسیب قرار گرفت و پس از چندی، دوباره بازپس‌گرفته شد.

در استان نینوا، عراق قرار دارد.

هترا در ۲۹۰ کیلومتری شمال شهر بغداد و ۱۱۰ کیلومتری جنوب غرب موصل قرار دارد. اما در دوران باستان این شهر در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال غرب پایتخت باستانی آشوریان یعنی آشور واقع بود.

دارای معماری خاصی است که می‌توان سه نوع تمدن ایرانی، یونانی و رومی را در آن دید. حضراء یکی از تمدن‌های نیمه عربی و اشکانی پیش از اسلام در عراق است که توسط داعش نابود شد.

گویا تا زمان شاپور یکم ساسانی یا اندکی پس از او نقشی در تاریخ بازی کرده‌است.

حطرا نیز در کتیبه‌های مکشوف در خرابه‌های حضر است.

نام رسمی شهر بِیت اِلاهاء (به معنی «خانهٔ خدا») و حترا دشَمَش (به معنی «هترای شمش») که بر روی یک سکه مکشوفه حک شده بوده است.

شهر حضر را می‌توان یک شهر کاملاً عرب دانست.

فرهنگ و زبان و ادیان آرامی و عربی در آنجا بیشتر از عوامل دیگر رواج داشت.

با این حال هرتسفلد و نُلدِکه معتقد هستند که اکثر ساکنان شهر را قبایل عرب تشکیل می‌دادند و این قبایل در سده نخست پیش از میلاد از نزاع میان پارت‌ها و یونانی‌ها استفاده کرده شهر را گسترش و قدرت بخشیدند.

مهاجران گوناگونی که در آن ساکن بودند غالباً به بازرگانی می‌پرداختند. دیدگاه این دو خاورشناس اینک توسط کتیبه‌هایی که در خرابه شهر به زبان آرامی کشف شده، تأیید می‌گردد.

ساختمان‌های این شهر غالباً از سنگ است و اسلوب معماری آن مخلوطی از اسلوب معماری ایرانی، آشوری و عربی و یونانی است که اهل حضر به وجود آورده‌اند.

القاب و نام‌های امیران حضر بیشتر آرامی و عربی است.

حضر در زمان اشکانیان که آن را تحت حمایت خود داشتند و حکومت آن را تقویت می‌کردند، چندین بار مورد حمله رومیان قرار گرفت.

تراژان در سال ۱۱۶ م. آنجا را گرفت اما در پایان همان سال که شهر را مجدداً محاصره کرد بدون گرفتن نتیجه‌ای عازم روم شد.

سوروس که در سال ۱۹۵ م اشکانیان را شکست داد

اعراب حضر را نیز قلع و قمع کرد.

اما هم او در حملات و محاصره‌هایی که در سال‌های ۲۰۰ م؛ و ۲۰۱ م. علیه شهر صورت داد موفقیتی به دست نیاورد.

برخلاف پارت‌ها که دولت‌های کوچک را در داخل و در مرزهای خود تحت حمایت خود گرفته و تقویت می‌کردند، ساسانیان به ادامه حیات این دولت‌ها یا نفوذ دولت‌های بیگانه در درون ایران گرایشی نداشتند. به همین جهت بود که تاجران تدمری و نبطی از شهرهای اطراف فرات بیرون رانده شدند و حکومت کوچک کرخ و حضر از میان رفتند.

تخریب توسط داعش
در پی حمله داعش به شمال عراق و تصرف استان نینوا در سال ۲۰۱۴، داعش در شانزدهم اسفند ۱۳۹۳ (۷ مارس ۲۰۱۵) به محوطه باستانی هترا یورش برد. این اقدام داعش با خشم باستان شناسان مواجه شد.[

مقام امام صادق (ع) یکی از جاهای دیدنی کربلا محسوب می‌شود.

در یکی از سفرهایی که حضرت امام صادق (ع) به زیارت امام حسین (ع) می‌آمدند .

به صورت ناشناس مهمان صاحب این باغ می‌شوند

ولی صاحب باغ امام را می‌شناسند و باغ پر از درختان نخلشان را به ایشان هدیه می‌کنند.

در اين باغ اقامت می‌کردند و پس از غسل در آب فرات، به زيارت می‌رفتند.

این باغ در سال ۱۹۹۱ توسط صدام به طور کامل تخریب شد

در همان جا ساختمانی بنا شده که محل زیارت دوست‌داران ایشان است.

این مکان نزدیک رود فرات و در یک کیلومتری حرم امام حسین(ع) است.

به این منطقه و زمین‌های اطراف آن جعفریات می‌گفتند

ابتدا در سال ۹۰۴ق فرد نیکوکاری به‌نام شیخ امین‌الدین

مستقلات و املاک این منطقه را وقف حرم امام حسین(ع) کرد و بنای اولیه مقام در سال ۹۷۱ق برای یادبود

نمایی از محراب مقام امام صادق(ع)

ابتدا در سال ۱۲۹۳ق در شورشی که در کربلا روی داد.

عثمانی‌ها این مکان را ویران کردند. پس از انتفاضه شعبانیه هم دولت بعثی، آن را به‌طور کامل ویران کردند.

و بعد از آن تا پایان حکومت صدام در مساحت کمی با پایه‌هایی که بر آن بنا کرده بودند.

استفاده می‌شد اما عوامل حکومتی، مانع زیارت زوار به بهانه نزدیک بودنش به اداره و امنیت عراق می‌شدند.

مقام امام صادق(ع) پس از پایان حکومت بعث عراق، کاملاً بازسازی شد و مساحت آن به ۶۰۰ متر مربع رسید.

در کتاب ( کربلا فی الذکره ) آمده که از گذشته

رسم زنان شهر بر این بوده که در ایام بهار خصوصاً عید نوروز و عصرهای پنج‌شنبه به زیارت مقام جعفر صادق(ع) می‌روند

خوراکی‌های خود را به زائران تقدیم کرده و شمع و حنا نذر می‌کنند.

دیگر مقام‌ها

مکان‌های دیگری نیز به مقام امام صادق(ع) منسوب شده است. برخی از آنها چنین‌اند:

مقام امام صادق(ع) در حله
مقام امام صادق(ع) در کربلا

زیگورات دور کوریگالزو

در عراق واقع شده دور کوریگالزو ساخته‌شده اواخر سده ۱۵ (پیش از میلاد)  نام پایتخت کاسی‌ها بود.

موقعیت

این شهر در ۳۰ کیلومتری غرب بغداد میان رودهای دجله و فرات قرار داشت

و در امتداد خط مرزی آهکی شرق و غرب میان دو رود دجله و فرات واقع شده‌است.

تأسیس

دور کوریگالزو توسط کوریگالزوی یکم

پادشاه کاسی بابل در قرن ۱۴ پیش از میلاد به وجود آمد و پس از سقوط سلسلهٔ کاسیان بابل رها شد.

احتمال می‌رود که این زیگورات در اوایل قرن ۱۴ پیش از میلاد یا اواخر قرن ۱۵ پیش از میلاد ساخته شده‌است.

حمدالله مستوفی گوید:

«تل عقرقوف کیکاوس ساخت بعضی او را نمرود شمارند آن‌را به سبب آن ساخت که چون ابراهیم را در آتش انداخته بود آنجا بر رفت…»

اهمیت

این شهر در طول حاکمیت کوریگالزو

به عنوان پایتخت بابل و کاسی‌ها یا حداقل به عنوان یک شهر مهم در تمام آن دوران بود.

دور کوریگالزو به‌طور مداوم تا سقوط سلسلهٔ کاسی بابل

در اواخر قرن ۱۲ پیش از میلاد، یک شهر با اهمیت استراتژیک و بازرگانی بود.

وجه تسمیه

پیشوند دور- به معنای «قلعه» است. در حالی که نام کاسی سلطنتی کوریگالزو نام مؤسس این شهر بود (کوریگالزوی یکم).

زیگورات عقرقوف در سال ۱۹۱۵

این بنا یک زیگورات در شهر دور کوریگالزو است که به رغم گذشت زمان زیاد از تأسیس آن

به خوبی ظاهر خود را حفظ کرده‌است. ارتفاع این زیگورات حدود ۵۲ متر است.

این زیگورات میان قرن‌های ۱۵ و ۶ پیش از میلاد (حتی بعد از سقوط سلسله) فعال بود.

در زمانی که حتی این شهر رها شده بود. این زیگورات، تنها زیگورات مهم فعال در دورهٔ بابل نو نیز بود.

در حد فصل قرون ۹ و ۱۴ میلادی، از این زیگورات به عنوان یک محل برای کفن و دفن اعراب نیز استفاده می‌شد.

خطرات

تا قرن گذشته این شهر در معرض سیلاب‌های فصلی بود.

سایت آبی

یک سایت آبی در غرب این شهر وجود داشت که بوسیلهٔ کانال ئیسا که با کانال پتی انیلیل مرتبط بود به آب‌های فرات متصل بود.

پژوهش‌ها

پژوهش‌ها دربارهٔ این شهر از سال ۱۸۱۱ میلادی آغاز شد.

در سال ۱۸۳۷ توسط فرانسیس راودون مورد بازدید و بررسی قرار رفت.

در همان سال نام عقرقوف (که بعدها باعنوان: عَکِرکوف، عَگِرکوف یا عَکَرکوف) نامگذاری شد.

نام دور کوریگالزو نیز توسط هنری راولینسون کشف و شناسائی شد.

حفاری‌ها

حفاری‌ها از سال ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵ توسط طاها باقر و سیتون لوید با یک حفاری مشترک توسط اداره کل باستانی استان‌های عراق و دانشکدهٔ باستان‌شناسی بریتانیا در دور کوریگالزو انجام شد.

بیش از ۱۰۰ قرص صورتی در آنجا پیدا و به موزهٔ ملی عراق تحویل داده شد.

حفاری‌ها شامل زیگورات عقرقوف، معبد دور کریگالزو و بخشی از کاخ کوریگالزوی دوم بود.

اداره کل امور باستانی در عراق در دههٔ ۱۹۷۰

برخی از حفاری‌ها را در اطراف زیگورات به عنوان بخشی از یک پروژهٔ بازسازی تحت نظر صدام ادامه داد.

کربلا شهری زیارتی به شمار می‌رود

آرامگاه امیرکبیر در کربلا – عراق

که هر ساله شیعیان بسیاری به عشق زیارت مرقد امام حسین آرزوی سفر به این دیار را دارند.

آرامگاه ایشان در این شهر  قرار دارد که همان میرزا تقی خان فراهانی است

به امیرکبیر لقب داشت و از صدر اعظم‌های دربار ناصرالدین شاه و همسر عزت‌الدوله، خواهر شاه بود.

امیرکبیر بزرگ به مدت سه سال و سه ماه در مقام صدرات فعالیت کرد و از همان ابتدا اصلاحات خود را آغاز کرد.

او مدرسه‌ی دارالفنون را برای آموزش دانش و فناوری‌های نو در تهران بنا کرد و همچنین روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه را منتشر کرد.

امیرکبیر بزرگ را با دسیسه از جایگاهش برکنار کردند

به کاشان تبعید شد و در روز جمعه 17 ربیع الاول سال 1268 (ه.ق)

در حمام قصر فین کاشان به دستور ناصرالدین شاه به وسیله حاج علی خان فراشخانه به قتل رسید.

پیکر او را روز بعد از فوتش در گورستان پشت مشهد کاشان به خاک سپردند

اما به اصرار همسرش عزت الدوله که نقش بزرگی کنار مجاهدت و پایداری امیرکبیر داشت

می‌دانست که جسم بی‌جان نباید پیش شاهان قاجار باشد.

جسم بی جانش را به کربلا منتقل کردند

در اتاقی دفن کردند که دربش رو به حرم امام حسین (ع) باز می‌شود.

ناصرالدین شاه در سال 1287 هجری قمری به کربلا سفر کرد و از مزار امیرکبیر بزرگ بازدید کرد

فاتحه‌ای برای قربانی سال‌های جهالت و جوانی خود خواند.

آرامگاه امیرکبیر بعد از سال‌ها که از یادها رفت به خرابه‌ای تبدیل شده بود که توسط باقرخان کاظمی مرمت و بازسازی شد.

امید است مردمان سرزمینمان آرامگاه او را نیز زیارت کنند

تا بتوانند به همگان این مفهوم را برسانند که کنار سید شهیدان، آزادگانِ بزرگی هم هستند که عاشقانه آرمیده‌اند.

در حال حاضر پس از بازسازی‌های مکرر آرامگاه امیرکبیر

سنگ مزاری را برای ایشان روی دیواره حجره نصب کرده‌اند تا از او به عنوان مردی بزرگ یاد شود.

دیدنی های کربلا کم نیستند

با رفتن به حرم امام سوم شیعیان مکان زیارتی

ساختمانی را خواهید دید که در دوره‌های صفوی، عثمانی و قاجار ساخته شده است.

اینجا مهم‌ترین مقصد زائران در سفر به کربلا محسوب می‌شود که به فاصله کمی از حرم حضرت ابوالفضل )ع) قرار دارد.

دژ یا کاخ عباسی در عراق

مختصات ۳۲٫۴۴۰۵۵۶°شمالی ۴۳٫۶۰۲۲۲۲°شرقی
دژی است در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب کربلا در عراق.

شکل سازه ی این بنا مستطیلی بزرگ است و در سال ۷۷۵ م 2 طبقه با بیش از ۱۲۰ اتاق ساخته شد.

محل آن در ۵۰ کیلومتری جنوب باختری شهر نجف و نزدیک به ۱۵۲ کیلومتری جنوب باختری بغداد در منطقه شثاثه در نزدیکی شهر عین تمر است.

این دژ را عیسی بن موسی

برادرزاده خلیفه عباسی، سفاح، بنا کرده است.  نمایانگر نوآوری دوره عباسی در معماری مربوط به حیاط و مسجد است.

سبک معماری آن را نمادی از «خودکامگی و عشرت‌طلبی خاندان عباسی» دانسته‌اند.

کاوش‌های باستان‌شناسی در این سازه در اوایل سدهٔ بیستم توسط گرترود بل انجام شد.

این دژ در عراق به صورت واحدی مستقل در درون یک حصاربندی محکم قرار دارد.

دیوارهای بلند و برج دار آن از بیرون شبیه به دیوارهای مسجد بزرگ سامرا ست.

تزیینات این کاخ تا حدودی کم است و به گچ کاری های بسیار ساده و آجرگاری تزیینی محدود می شود.

قلعه الاخیضر مربوط به دوران صدر اسلام واقع در جنوب شهر عین التمر در کربلا

قرار است به زودی به روی بازدیدکنندگان بازگشایی شود.

بازرس واحد میراث وزارت فرهنگ  از تکمیل روند مرمت و آماده سازی آن خبر داد .

تأکید کرد که این اثر تاریخی به زودی به روی بازدیدکنندگان باز می‌شود.

اثری مربوط به دوران صدر اسلام و از قدیم‌ترین و بزرگ‌ترین آثار تاریخی عراق است

برخی پژوهشگران این قلعه را مربوط به اکیدر، یکی از امرای کنده دانسته اند

که در صدر اسلام ایمان آورد و برخی ساخت آن را در دوره عیسی بن موسی، عموی منصور، خلیفه عباسی، می‌دانند.

اُخَیضِر یا کاخ عباسی اخیضر، قلعه‌ای در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب کربلا در عراق است

در نقشه‌ی این کاخ کارکرد دوگانه‌ی مسکونی و اداری دیده می‌شود.

دیوار‌های بلند و برج دار آن از بیرون شبیه به دیوار‌های مسجد بزرگ سامراست.

تزئینات این کاخ تا حدودی کم است و به گچ کاری‌های بسیار ساده و آجرکاری تزیینی محدود می‌شود.