“ملویه”مسجدجامع-سامرا

در سال ۲۲۱ هجري، خليفه عباسي معتصم دستور داد شهر جديدي که محل سکونت خليفه، رجال دولتي و سپاه باشد ساخته شود و کارشناسان در صدد بودند اين شهر براي شخصيتهاي برجسته و سياسي آن دوران محل مناسبي باشد. از اين رو در ۱۳۰ کيلومتري شمال بغداد در کنار رود دجله که مکاني براي کشت و زرع مردم بود و هوايي مطبوع داشت را انتخاب کردند و شهر سامرا را ساختند.

«متعلقات»مسجدسامرا-بوده

معتصم بعدها، اماکني چون دارالخلافه، مسجد جامع و ديگر ساختمانهاي اداري و خدماتي را اضافه کرد.

مسجدی که ساختش ۵ سال طول کشید.

فاصله بین هرستون ۴متر می باشد.

شهرسامرا ازاون بالا خیلی منظره زیبایی بنظرمی رسد،پشت دیوار این مسجد نیز یک باغ بزرگی وجوددادر که احتمالا قسمتی ازاز سازوکارهای توسعه این مسجدباشد.

پشت سرم میتوانید«گنبدو گلدسته»حرم راببینید-اززاویه زمینی فاصله دیوارحرم عسکریین تا دیوار مسجدکمترازیک کیلومتراست.

خليفه عباسي درسالهای ۲۳۷الی۲۳۳ مسجد جامع وسيعی در وسط شهر ، با مهندسی خاصی ساخت.

در این مسجد گنجایش حدود۱۰۰ نمازگزارراداشته است.

اين مسجد ۵۰ متر بالاتر از سطح دريا قرار دارد و به صورت ۵ حلقه دايره اي است که بر روي هم سوار شده اند و همه اينها بالاي سطحي مربع شکل قرار دارند. اين حلقه هاي دايره اي در پايان به اتاقکي منتهي مي شوند. امروزه از اين مسجد تنها ديوار بيروني و مناره آن با نام “ملويه” بر جاي مانده است.

محوطه زمین مساحت زمین مسجد۱۶۵۴۴۴۰مترمربع/زیربنای زمین مسجد۳۷۴۴۰مترمربع می باشد.

اين مسجد در زميني به مساحت ۴۴۰ در ۳۷۶ متر بنا نهاده شد و تا سالهاي اخير بزرگترين مسجد جهان اسلام به شمار مي آمد. در درون زمين مسجد، يک مستطيل ديگر با ابعاد ۲۴۰ در ۱۵۶ متر با ديوارهايي به ارتفاع ۱۰ متر و ضخامت بيش از دو متر و نيم وجود دارد. صحن مياني مسجد را رواقهايي در بر گرفته که بزرگترين آنها رواق قبله در سمت جنوب است. اين رواق شامل ۲۴ رديف ستونهاي ۸ ضلعي است که در امتداد جهت قبله قرار گرفته اند. رواقهاي شرقي و غربي هر يک ۴ رديف و رواق شمالي ۳ رديف ستون داشته اند.

مسجد جامع سامرا یکی از مسجدهای مشهور دورۀ خلافت عباسیان در شهر سامرای عراق است که در سال ۲۳۷ (قمری) / ۸۵۲ میلادی بنیاد شد و سازۀ پرآوازۀ آن ، مناره اش است که به الملویة (به معنای:پیچاپیچ ،پیچیده گردان ) مشهور است.

ساخت این مسجد در سال ۸۴۸ میلادی شروع شد و در سال ۸۵۲ م در دوره خلافت متوکل علی‌الله – که پایتخت خلافت را از بغداد به سامرا برد- پایان یافت.

مسجد جامع سامرا، به «جامع المتوکل» مشهور شده و از ساختمانهاي يکي از پليدترين خلفاي عباسي; يعني متوکل عباسي (۲۳۲ـ۲۴۷) است.

تاریخچه مسجد سامرا

اين مسجد يکي از عظيم ترين مساجد جهان اسلام در آن دوره بشمار مي رفته. امروزه فقط مأذنه و ديوارهاي آن باقي است که همين دو نيز دليل بر عظمت اين ساختمان است.

مسجد جامع سامرا ، در دوران عباسی‌ها ساخته شد که مناره حلزونی شکلی که دارد از مهمترین شاخصه‌های آن به شمار می‌رود، این مناره با ارتفاع ۵۳ متر یکی از بلندترین مناره‌های جهان اسلام محسوب می‌شود.

این مسجد ۵۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد و به صورت ۵ حلقه دایره‌ای است که بر روی هم سوار شده‌اند و همه اینها بالای سطحی مربع شکل قرار دارند. این حلقه‌های دایره‌ای در پایان به اتاقکی منتهی می‌شوند.

از ۱۳۱۶ ش/ ۱۹۳۷ نیز مدیریة الاآثار العامة العراقیة (مدیریت آثار عمومی عراق ) حفاظت از مسجد و بازسازی آن را برعهده گرفت و پس از پاکسازی و حفاری محل از ۱۳۴۱ ش/ ۱۹۶۲، به مرمت بخش‌های مختلف آن، از جمله دیوارها، پنجره‌ها، محراب و مناره با گچ و آجر همت گمارد.

امروزه از این مسجد تنها دیوار بیرونی و مناره حلزونی شکل معروف آن با نام ملویه، بر جای مانده‌است.

ابعاد ديوارهاي مسجد ۱۶۰×۲۴۰ متر است آنچه بر اهميت معماري اين مسجد مي افزايد گلدسته آن است که به «ملويه» شهرت دارد و در شمال برج و باروي مسجد و در فاصله ۲۵ متري آن ساخته شده است. ساختمان اين گلدسته مخروطي شکل است که بر قاعده اي مربع به طول ۳۲ متر قرار دارد.

اين مأذنه بر خلاف سنت تمام گلدسته ها، که راه رسيدن به بام آن از پله هايي است که درون مأذنه تعبيه شده، از بيرون آن مي باشد؛ از اين رو پله ها گِرداگرد سطح بيروني گلدسته را دور زده و به بام آن که در ارتفاع ۵۳ متري از زمين است مي رسد.

بنا به روايت مورخان، متوکل مبلغ ۵ ميليون درهم براي ساختمان اين مسجد هزينه کرده است.

مسجد جامع سامرا؛ برخوردار از مناره ای ۵۳ متری و حلزونی شکل. مسجد جامع سامرای عراق، در دوران عباسی ها ساخته شد که مناره حلزونی شکلی که دارد از مهمترین شاخصه های آن به شمار می رود، این مناره با ارتفاع ۵۳ متر یکی از بلندترین مناره های جهان اسلام محسوب می شود.

ساختار درونی مسجد سامرا

این مسجد در زمینی به مساحت ۴۴۰ در ۳۷۶ متر بنا نهاده شد و تا سالهای اخیر بزرگترین مسجد جهان اسلام به شمار می آمد. در درون زمین مسجد، یک مستطیل دیگر با ابعاد ۲۴۰ در ۱۵۶ متر با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر و ضخامت بیش از دو متر و نیم وجود دارد. صحن میانی مسجد را رواقهایی در بر گرفته که بزرگترین آنها رواق قبله در سمت جنوب است. این رواق شامل ۲۴ ردیف ستونهای ۸ ضلعی است که در امتداد جهت قبله قرار گرفته اند.

رواقهای شرقی و غربی هر یک ۴ ردیف و رواق شمالی ۳ ردیف ستون داشته اند.

محل ساخت این مسجد

در بخشي از شهر سامرا مسجدي به نام «جامع ابي دُلَف» وجود دارد.جامع ابي دلف، نمونه کوچکترِ مسجدجامع متوکل (مسجد جامع سامرا) است به ابعاد ۱۳۸×۲۱۵ متر با بارويي به ضخامت ۱/۶۰ متر. اين مسجد داراي ۱۸ دروازه است.

مسجد سامرا ۱۷ هکتار مساحت دارد و وسعت ساختمان خود مسجد نیز ۳۸۰۰۰ مترمربع است. این مسجد تا ۴ قرن بعد از ساختش به عنوان بزرگ‌ترین مسجد زمان خود محسوب می‌شد اما در سال ۱۲۷۸ به دست مغول‌ها تخریب شد. این مسجد نمای مستطیلی شکل دارد و آجرهای پخته شده، جنس اصلی مصالح آن را تشکیل می‌دهد. ۱۶ ورودی و ۱۷ راهرو برای وارد شدن به این مسجد تعبیه شده بود. وجود بقایای موزاییک‌های آبی تیره بر دیوارهای مسجد نشان از تزئینات و استفاده از کاشی‌کاری برای زینت بخشیدن به مسجد دارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تمام بخش‌های مسجد رو به قبله و خانه کعبه ساخته شده است.

صفحه اصلی