نخستین ساخت بنای آرامگاه حسین بن علی را به مختار بن ابوعبید ثقفی پس از قیامش

 

بعضی به بنی اسد نسبت می‌دهند که مصالح آن از گچ و آجر بوده و در نزدیکی آن مسجدی بوده‌است

در عهد بنی عباس بدستور هارون الرشید ویران شد .

خانه‌های شیعیان همجوار آن خراب گشته و قبر را شخم زدند .

درخت سدره‌ای که بنی‌اسد جهت علامت قبر کاشته‌بودند را بریدند.

پس از آن در زمان مأمون که برای راضی کردن شیعیان خراسان، تصمیم گرفت خلافت را به علی بن موسی واگذارد، شیعیان فرصت یافتند

بر روی قبر حسین بن علی مقبره بنا کنند که  این آرامگاه هم در سال ۲۳۲ قمری به دستور متوکل عباسی همراه با خانه‌های اطراف آن ویران شد و زمین آن شخم زده‌شد و در آن کشت صورت گرفت.

 

همانگونه که حمدالله مستوفی آورده‌است:

 

«آن را مشهدی حائری خوانند جهت آن‌که به عهد متوکلِ خلیفه آب در او بستند تا خراب شود، آب حیرت آورد و زمین مدفن خشک ماند».

متوکل به دست فرزندش منتصر، در سال ۲۴۷ قمری به قتل رسید.

منتصر نیز همانند مأمون، برخلاف پدرش، به شیعیان امنیت و رفاه داد و باز آرامگاه حسینی را بنا نمود و در کنار آن گل‌دستهٔ بلندی بنا نهاد.

حدود ۲۸۰ ق داعی‌الصغیر فرمانروای طبرستان و از نوادگان زید بن علی بن حسین به بازسازی و گسترش آن پرداخت.

بنای کنونی

 

 

آخرین بازسازی ساختمان حرم حسین بن علی در سال ۳۷۱ قمری توسط عضدالدوله دیلمی از آل بویه به سرانجام رسید.

وی دستور ساخت همه عتبات را صادر کرد. بنای حرم حسین بن علی در سال ۳۶۷ قمری شروع شد و در سال ۳۷۱ قمری به پایان رسید.

این آرامگاه دارای گنبدی بر بالای قبر حسین بن علی است.

ساختمان اصلی آن همچنان باقی‌مانده و در آتش‌سوزی سال ۴۰۷ قمری بر اثر افتادن شمع

تنها تزیینات داخلی آن از بین رفت ولی چون در ساختمان اصلی آرامگاه و ستون‌ها چوب بکار نرفته بود، برپا ماند.

در حقیقت بنای اصلی آرامگاه حسین بن علی از آثار معماری آل بویه می‌باشد که بعدها از تعرض مغولان نیز در امان ماند.

 

تعمیرات بنا تاکنون

 

 

حرم حسین بن علی در سال ۱۳۱۰ یا ۱۳۱۱ خورشیدی

پس از آن تا به امروز در آرامگاه حسین بن علی تعمیرات و تزیینات زیادی صورت گرفته‌است.

پس از سقوط ایلخانیان، در دولت جلایریان (ایلکانیان) و به دست آن‌ها تعمیراتی آغاز شد که تا سال ۷۸۶ قمری آن را ادامه دادند و ایوان طلا را بنا نمودند.

پادشاهان صفویه ضمن انجام تعمیرات و نصب تزئینات متعدد از جمله صندوق و ضریح فولادی، آرامگاه را نیز توسعه دادند.

بعضی تعمیرات و ساخت یک کاروانسرا در کنار حرم توسط عثمانی‌ها نیز تا سال ۱۱۲۹ ادامه یافت.

سپس نادر شاه در سال ۱۱۳۵ قمری نیز دست به تعمیراتی وسیع و نصب تزئیناتی در حرم زد.

در دوره قاجار، روابطی بهتر از صفویه با عثمانیان داشتند.

آغا محمد خان قاجار، نخستین شاه این دودمان، در سال ۱۲۰۵ دستور نوسازی گنبد و تذهیب و تزیین آن را با پوشش طلا صادر کرد و میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفهان را به کربلا جهت نظارت اعزام کرد..

طلا کاری گنبد در سال ۱۲۱۱ به پایان رسید.

در ۱۸ ذیحجه سال ۱۲۱۶ قمری سعود بن عبدالعزیز وهابی در رأس لشکری بزرگ به کربلا حمله کرد و کشتار بی‌رحمانه‌ای به راه انداخت و آرامگاه حسینی را ویران و اموال آن را غارت کرده

تمام قندیل‌های طلا و نقرهٔ صفویه و فرش‌های گران‌قیمت را به تاراج برد.

 

مقبره حسین ابن علی، اثر ژان-لئون ژروم

 

پس از آن فتحعلی شاه قاجار دستور تعمیر خرابی‌های وهابیان داد و ضریح تازه‌ای در سال ۱۲۱۸ قمری برای حرم نصب گردید.

همسر فتحعلی شاه ایوان مقابل قبر و مناره‌های حرم حسینی را طلاکاری کرد. گنبد و صحن در دوره محمد شاه تجدید بنا شد.

در سال ۱۲۷۳ قمری ناصرالدین شاه تعمیراتی در حرم انجام داد و برای سومین بار در دوره قاجاریه گنبد آستانه تجدید طلاکاری شد. تعمیرات حرم در دوره قاجار همچنان ادامه داشت.

نام سلاطین صفوی، قاجار، امیران این دو سلسله بر روی کتیبه‌ها دیده می‌شد که همگی آن‌ها در دوره صدام نابود گردید.

تا آثار ایرانی در عتبات به‌طور کامل محو شود. امروزه این نام‌ها تنها در کتاب‌ها، برخی تصاویر و به‌احتمال اسنادی که در آرشیوهای عثمانی برجای مانده، قابل رؤیت است.

به نظر می‌رسد از آخرین تعمیرات اساسی حرم، تعمیر ایوان طلا و نصب ستون‌های مرمر به جای ستون‌های چوبی برای آن به وسیلهٔ یکی از تجار و معدن‌داران ایرانی (حاج قنبر رحیمی) در سال ۱۳۸۹ قمری (۱۳۴۸ خورشیدی) می‌باشد.

 

ضریح جدید

حدود ۱۱۸ KG طلا به همراه نقره و چوب درخت ساج بکار گرفته شده در ایران – قم ساخته شد .

پس از عبور از شهرهای مسیر از مرز مهران به عراق منتقل و در حرم نصب گردید و در ۱۵ اسفند ۱۳۹۱ (۲۲ ربیع‌الثانی) از آن رونمایی گردید.

این ضریح از نظر شکل هندسی مانند ضریح قدیم ولی از نظر ارتفاع کمی بلندتر و مساحت آن حدود ۳۴ متر مربع و تعداد پنجره‌های آن ۲۰ باب است.

در ساخت ضریح جدید شش‌گوشه حسینی یک‌صد و هیجده کیلو طلا و چهار هزار کیلو نقره ۲ تن مس و هزار و سیصد کیلو برنج، ۵تن چوب ساج جنگلی از برمه به‌کار رفته‌است. وزن ضریح ۱۲ هزار کیلو است.

موارد قبل  نیز هنرمندان ایرانی ساخته و در دوران صفویه و قاجار اماکن مقدس در عراق توسط پادشاهان مختلف ساخته و مرتب تعمیر و تکمیل شده‌است.

در مسیرهای زیارتی

غذا، اسکان و سایر خدمات به صورت رایگان توسط داوطلبان ارائه می‌شود.

همه ساله در مسیر مکان‌هایی به صورت چادرهایی بزرگ با نام موکب (هیئت عزاداری) یا «مضیف» به صورت مردمی و خودجوش برپا می‌شود.

در این موکب‌ها خدمات و امکانات بهداشتی و رفاهی به صورت رایگان به زائران ارائه می‌شود.

اجتماعات مذهبی عراق، موکب‌های بسیاری جهت استراحت زائرین برپا می‌کنند .

رایگان به زائران خدمات می‌هند. مدیریت موکب‌ها به‌شکل مردمی و مستقل از دولت انجام می‌شود.

تعداد این موکب‌های در سال ۱۳۹۴ شمسی ۷۰۰۰ عدد اعلام شده‌است.

آمار شرکت کنندگان در گردهمایی اربعین

 

 

شمار شرکت کنندگان ایرانی در گردهمایی اربعین در سال‌های ۸۹ تا ۹۵ از چهل هزار نفر به دو میلیون و دویست هزار نفر رسیده‌است .

نشان دهنده افزایش ۵۵ برابری زائران در مدت ۶ سال است که هر ساله افزایش بیش از ۱۳۰ درصدی یافته‌است .

در سال ۹۶ بیش از ۳ میلیون زائر از ایران در این مراسم شرکت کرده‌اند.

آمار مختلفی از همه شرکت کنندگان در گردهمایی اربعین ارائه شده‌است.

شمار افراد وارد شده به کربلا در سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۱۷ میلیون تن گزارش شده‌است.

روزنامه فرانسوی لوموند در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۷ میلیون نفر علی‌رغم تهدید به حمله (به مراسم اربعین) در کربلا گردهم آمدند

 

بر اساس منابع دیگر:

 

شمار راهپیمایان به سمت کربلا ۲۰ میلیون تن در این سال اعلام شده‌است.

۱۳۹۴ (۲۰۱۵) وزیر راه عراق اعلام کرد شمار زائران اربعین از مرز ۲۶ میلیون نفر عبور کرده‌است.

۱۳۹۷ تا تاریخ ۳ آبان، تعداد ویزای صادر شده برای ایرانیان تعداد ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار عدد بوده‌است.

۱۳۹۸ قرار بر این شد که ویزای عراق و ایران رایگان شود

که اول ایران آن را اجرایی کرد و عراق هم چند روز مانده به محرم سال ۱۴۴۱ ه‍.ق روادید کشورش را حذف کرد.

از اول محرم تا ۱۰ صفر ۱۳۹۸ فقط از مرز مهران استان ایلام یک میلیون نفر زائر وارد خاک عراق شدند.

 

خطرها و مشکلات

از آنجایی که بسیاری افراد این مسیر را از شهرهایی مانند نجف (۸۸ کیلومتر فاصله) یا بصره (۵۲۰ کیلومتر فاصله برابر با دو هفته پیاده‌روی) تا کربلا پیاده می‌پیمایند مشکلات آب و هوایی مانند گرمای شدید در روز و سرمایی شدید در شب پیش روی آن‌ها است.

همچنین مشکلات امنیتی به دلیل حضور داعش خطرهایی مانند حمله‌های تروریستی را محتمل می‌کند از این رو مراقبت‌های امنیتی ویژه در عراق برقرار می‌شود.

در سال ۲۰۱۴ گزارشی از برخوردهای تروریستی در کربلا اعلام نشد اما با حمله به یک مسجد شیعه در شهر عراق ۸ تن کشته شدند.

بعضی از گروهک‌های تروریستی اسلامگرا، به ویژه تندروهایی چون داعش، شیعیان را مرتد می‌دانند و هم به شیعیان و هم به مکان‌های مذهبی‌شان حمله می‌کنند.

داعش و گروه‌های تروریستی اغلب مراسم اربعین را هدف قرا می‌دهند. در سال ۲۰۱۴ میلادی یک گروه شبه نظامی با حمله انتحاری و موشکی به مراسم اربعین، ده‌ها نفر را کشته‌اند.

پیاده‌روی اربعین از دیدگاه سیاسی

در سال‌های پس از سقوط حکومت صدام حسین و به‌ویژه پس از اعلام موجودیت دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در سال ۲۰۱۴ که به مداخلهٔ ایران در عراق انجامید.

حکومت جمهوری اسلامی ایران اقدام به برنامه‌ریزی گسترده‌ای با هدف هرچه برجسته‌تر کردن پیاده‌روی اربعین و تبدیل آن به مراسمی میلیونی کرده که منتقدان حکومت ایران از آن به عنوان نمایشی از نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی ایران در عراق یاد کرده‌اند.

 

بر این اساس جمهوری اسلامی مردم ایران و شیعیان دیگر کشورها را برای سفر به عراق در روز اربعین و مشارکت در پیاده‌روی اربعین تشویق و حمایت می‌کند و از بودجه و امکانات دولتی برای تأمین این مراسم استفاده می‌کند.

این سیاست حکومت ایران مورد انتقاد جریانات سیاسی مختلفی در عراق و ایران قرار گرفته‌است.

در سال ۲۰۲۲ مقتدی صدر از رهبران شیعهٔ منتقد حکومت ایران ضمن انتقاد از سپرده شدن امنیت مراسم پیاده‌روی اربعین و شهرهای کربلا و نجف به گروه نظامی و شیعی حشدالشعبی که با مواضع نزدیک به ایرانِ خود شناخته می‌شود.

از زائران ایرانی خواست تا در هنگام حضور در عراق به نظم، قواعد عمومی و قوانین این کشور احترام بگذارند.

 

این آیین دیگر صرفاً یک اتفاق فرهنگی تلقی نمی‌شود

 

طبق نوشته علی مأموری در المانیتور، این زیارت “نمایشی از نیرو در برابر دشمنان حضور شیعیان در منطقه” بود.

پس از سقوط موصل به دست داعش “و به دنبال آن کشتار سربازان و غیرنظامیان شیعه”

این تجمع برای اولین بار شکل سیاسی برای شیعیان پیدا کرد

که از مراسم عزاداری به عنوان راهی برای محکوم کردن بی عدالتی و ابراز قدرت اجتماعی خود استفاده می‌کردند.

مأموری افزود:

“دومین نشانه سیاسی اربعین پیام منطقه ای بود که شیعه به مخالفان خود رساند:

هلال شیعه .” وی به عنوان نشانه سوم به “پیام رد و بدل شده بین نیروهای منطقه ای”

“حضور بی سابقه ایرانیان” اشاره کرد که منجر به “احساس همبستگی بین شیعیان عرب و غیر عرب” شده‌است.

 

نمونه دیگر زائرانی در غرب آفریقا

 

به دلیل مسافت طی شده قادر به رفتن به کربلا نیستند

در عوض به سمت زاریا در کادونا نیجریه حرکت می‌کنند تا ابراهیم زکزاکی

روحانی شیعه، آنها را مورد خطاب قرار دهد.

اینها شامل زائرانی از نیجریه و غنا، چاد، کامرون، بنین و توگو است.

در ۵ اکتبر ۲۰۱۷، این پیاده‌روی سالانه اربعین توسط پلیس کانو مورد حمله قرار گرفت و منجر به مرگ یک رهبر مذهبی و زخمی شدن ده‌ها شرکت کننده شد.

این حرکت توسط جنبش اسلامی نیجریه که قبلاً هدف کشتار زاریا در سال ۲۰۱۵ بود، سازماندهی شد.

پیاده‌روی اربعین از دیدگاه اقتصادی

از آنجا که زیرساخت‌های کشور عراق برای تأمین نیازهای زائران به خصوص تأمین کالاهای اساسی فراهم نیست، هر ساله بخشی از این نیازها از سوی ایران و دیگر کشورها تأمین می‌شود.

کالاهای مورد نیاز زائران اربعین بیشتر از سه مرز سومار، خسروی و مرز دریایی‌خرمشهر به عراق صادر می‌شود.

البته در ایام محرم امکان تردد کامیون‌هایِ حمل بار در مرزهای چذابه و شلمچه در خوزستان، مهران در استان ایلام و مرز خسروی در استان کرمانشاه محدود می‌شود.

و البته همچنین مرز مهران، که مرز مهمی برای صادرات کالای غیرنفتی ایران به عراق است، به گفتهٔ رئیس اتاق بازرگانی ایلام در این ایام به دلیل تردد به عتبات عالیات تعطیل می‌شود.

در ایام محرم مرزهای چذابه و شلمچه در خوزستان، مهران در استان ایلام و مرز خسروی در استان کرمانشاه برای تردد زائران گشوده می‌شود اما به روی کامیون‌های حمل بار بسته خواهد بود.

اتاق مشترک بازرگانی پیشنهاد کرده‌است که در ایام اربعین مرز سومار، چیلات، راه دریایی بندر امام به خرمشهر و بازارچه‌های کرمانشاه در نزدیکی مرزهای خسروی و پرویزخان فعال باشند.

پرچم

ساخت پرچم‌های بسیار طولانی از جمله کارهایی است که در مراسم پیاده‌روی اربعین صورت می‌پذیرد.

در مورد پرچم علاوه بر ابعاد و جنس پرچم، از مهمترین دغدغه‌ها دسته پرچم و نحوه حمل آن است.

امکانی که می‌تواند نگرانی زائر را برای حمل آسان پرچم حل کند.

 

 از متعلقات پرچم مانند :

 

دستهٔ پرچم به عنوان جایگزین مونوپاد یا پایه دوربین و گوشی همراه برای گرفتن عکس سلفی در پیاده‌روی اربعین

و همچنین به‌عنوان قابلیتی برای استفاده به عنوان تابلوی کاروان پیاده‌روی اربعین استفاده می‌شود.

 

رویدادهای مشابه

علاوه بر عراق، راهپیمایی اربعین سالانه در کشورهای دیگری مانند آمریکا، انگلیس، پاکستان و نیجریه برگزار می‌شود.

پیاده‌روی اربعین با مراسم حج مسلمان مقایسه می‌شود .

اما آن رویداد (حج) سالانه حدود دو میلیون تن را کنار هم جمع می‌کند که خیلی کمتر از پیاده‌روی اربعین است.

همچنین کومبه میلا رویداد دیگر قابل مقایسه با اربعین است که با آنکه احتمالاً جمعیت بیشتری در آن حضور می‌یابند اما هر ۳ سال یک بار برگزار می‌گردد.

پیاده‌روی جاماندگان اربعین

پیاده‌روی جاماندگان اربعین یک مراسم عمومی از جنس راهپیمایی است که در روز اربعین در شهرهای مختلف ایران برپا می‌شود.

در این برنامه، عده‌ای از مردم که نتوانسته‌اند در پیاده‌روی اربعین در کشور عراق شرکت کنند در مسیرهای مشخصی و معمولاً با مقصد قرار دادن یک مکان مذهبی (همچون بقعه یکی از امامزادگان) در شهرهای خود اقدام به پیاده‌روی می‌کنند.

مسیر اصلی پیاده‌روی جاماندگان اربعین در شهر تهران حدفاصل میدان امام حسین تا حرم عبدالعظیم در شهر ری است.

در سال ۱۳۹۵ علاوه بر مسیر فوق، گروه‌های دیگری از راهپیمایان، از دو مبدأ دیگر در خیابان قزوین و میدان جمهوری به سمت شهر ری راهپیمایی کرده‌اند. تعداد راهپیمایان در سال مذکور ۱ میلیون نفر بوده‌است.[۵

این همایش یک مراسم و گردهمایی مذهبی است

مسلمانان شیعه با پیمودن راه به صورت پیاده از اطراف مرزهای عراق به طرف حرم امام حسین در کربلا به منظور زیارت و جمع شدن همهٔ آن‌ها در 40 روز پس از کشته شدن سومین امام شیعیان، در نبرد کربلا انجام می‌شود.

این مراسم از سال ۲۰۱۴

به بزرگترین پیاده‌روی (پیمایش) و گردهمایی عمومی سالانه در جهان تبدیل شده‌است.

طبق شواهد تاریخی از زمان آل‌بویه این مناسک، هرچند نه به این گستردگی، وجود داشته‌است.

این سنت فراموش شده را محدث نوری و سید محمود شاهرودی احیا کردند.

در دوران حکومت صدام حسین این سفر ممنوع شد و پس از چند بار حمله به زائران، مدتی از رونق افتاد.

به گفته ایرنا اربعین در شکل امروزی و میلیونی آن از سال ۲۰۰۳ میلادی آغاز شده‌است.

 

به یکی از قدرتمندترین نمادهای همبستگی میان جهان تشیع تبدیل شده‌است.

 

در گردهمایی اربعین غیر از مسلمان شیعه، مسلمانان سنی، مسیحی، ایزدی و پیروان دیگر آیین‌ها نیز حضور دارند.

این سفر با پیاده‌روی‌های طولانی از نجف یا بصره تا کربلا شاخص می‌شود.

افرادی از قشرها، قومیت‌ها و فرقه‌های مختلف در این راهپیمایی شرکت می‌کنند.

از جمله کودکان نوپا در کالسکه و افراد مسن که با صندلی‌های چرخ‌دار مسیر را طی می‌کنند.

این کار به جز عراق در چندین کشور از جمله ایران و پاکستان برگزار می‌شود.

تاریخچه

به گفته برخی پژوهشگران، راهپیمایی در روز اربعین از زمان امامان شیعه در بین شیعیان رایج بوده‌است.

سید محمدعلی قاضی طباطبایی

راهپیمایی اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.

گفته شده‌است این سنت فراموش شده را محدث نوری

(زادروز:۱۴ دی ۱۲۱۷ خورشیدی تاریخ مرگ: ۸ مهر ۱۲۸۱ خورشیدی) احیا کرد.

نویسنده کتاب ادب الطف در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا

اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه

به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند.

ادب الطف در سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م منتشر شده و نویسنده آن، جمعیت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده‌است.

با وارد شدن اولین نوع از اتومبیل‌ها به منطقه

سفرهای کاروانی تعطیل شده و مسافرتها به گونه جدید شکل گرفت.

با مطرح شدن سید محمود حسینی شاهرودی به عنوان یکی از استادان و مدرسان با نفوذ معنوی

قابل توجه حوزه نجف به علت التزام و اصرار وی در پیاده رفتن به کربلا

مجدداً مسئله پیاده رفتن به کربلا به عنوان یک سفر مقدس در بین طلاب نجف رایج شد

ضمن اینکه بعضی از ایرانیان نیز در سفر عتبات احیاناً آنان را همراهی می‌نمودند.

حکومت صدام حسین و ممنوعیت راهپیمایی

در اواخر قرن ۱۴ قمری حزب بعث عراق، با برگزاری مراسم راهپیمایی اربعین مخالفت کرد

گاه با راهپیمایی‌کنندگان با خشونت رفتار می‌شد که موجب کم‌رونق شدن این مراسم گردید.

احیای گسترده مراسم اربعین

حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی سقوط کرد.

با سقوط حزب بعث، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد.

از آن سال به بعد هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند.

در آغاز این حرکت دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛

ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید.

و در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ تا ۲۲ میلیون نفر زائر جمعیت گزارش شده‌است.

با وجود اینکه مراسم کوم میلا هندوها از نظر جمعیت بزرگتر است.

این مراسم هر ۱۲ سال یک بار برگزار می‌شود و بنابراین مراسم اربعین بزرگترین مراسم برگزارشده سالیانه است.

برخی از اهل تسنن، مسیحیان، ایزدی‌ها و افراد سایر ادیان نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.

مسافت پیاده‌روی

زائران عراقی از شهرهای خود به سمت کربلا حرکت می‌کنند.

اما اکثر زائران ایرانی مسیر نجف تا کربلا را برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند.

مسافت پیاده‌روی میان دو شهر حدود ۸۰ کیلومتر است.

تعداد ۱۴۵۲ ستون در مسیر نجف به کربلا وجود دارد که فاصله بین هر ستون ۵۰ متر است.

برای پیاده‌روی کل مسیر زمانی در حدود ۲۵ تا ۳۰ ساعت لازم است. بهترین زمان برای شروع سفر ۱۶ صفر است.

برخی از زائرین سفر خود را از شهرهایی همچون بصره که در حدود ۵۲۰ کیلومتر (۳۲۰ مایل) با کربلا فاصله دارد

آغاز می‌کنند.

آداب و رسوم

هوسه‌خوانی از آداب و رسوم عراقی‌ها در مسیر رفتن به کربلا در روز اربعین است

این رسم به قصاید ویژه قبایل عربی جنوب این کشور گفته می‌شود

این اشعار بیانگر قهرمانی و شجاعت است

باعث  عزم مردان برای انجام کارهای سخت و بزرگ می‌شود.

پس از خواندن شاعر حاضران یک بیت از آن را تکرار کرده و حلقه‌وار حرکت می‌نمایند.

 

آیین عزاداری از پنج روز مانده به اربعین

با ورود کاروان شبیه‌خوانی و تعزیه گردانان آغاز می‌شود

زائران نزدیک در ورودی حرم امام حسین ایستاده و درحالی که بر سینه‌های خود می‌زنند

مرثیه‌ای را می‌خوانند و تکرار می‌کنند و در پایان سینه‌زنی دست‌ها را به نشانه سلام و تحیت بالا می‌برند.

حرم وی در کربلا

که یکی از شاهکارهای معماری دوره آل بویه است.

در قلب شهر کربلا واقع و دارای ده در ورودی به داخل صحن شامل:

دو در قسمت جنوبی (باب القبله و باب الرحمه)

سه در قسمت غربی (در زینبیه و در راس الحسین و باب السلطانیه)

دو در قسمت شمالی (باب السدره و باب الاسلام)

سه در قسمت شرق صحن (باب الکرامه و باب الشهدا و باب قاضی‌الحاجات) می‌باشد.

همچنین دارای ۶۵ حجره‌است که در مقابل هر یک از حجره‌ها یک ایوان قرار دارد.

یک مسجد بزرگ هم در قسمت شرقی صحن بین در قاضی‌الحاجات و در الشهدا و در الکرامه و در قسمت جنوب صحن تکیه یا خانقاه بکتاشیه احداث شده‌است.

در صحن

جهت انبار فرش‌های حرم و دیگر وسائل آن و در قسمت جنوب شرقی صحن قبر میرزای دوم شیرازی و در قسمت شمال غرب

قبر شیخ عبدالحسین (شیخ العراقین) از مشایخ اجازات و وصی امیرکبیر و در اطراف صحن

جمعی کثیر از علمای امامیه و سلاطین شیعه مدفونند.

خود صحن از دو طبقه تشکیل شده‌است که تمامی دیوارهای آن با کاشی مزین است

هیئت شکوهمندی دارد. در وسط صحن

آستانه‌ای قرار دارد که از چهار طرف آن درهای متعددی جهت ورود به رواق‌ها دارد

ولی در اصلی و بزرگ آن در جنوبی حرم است.

در مقابل در حرم ایوان بزرگی واقع است که به ایوان طلا شهرت دارد و دو طرف ایوان چهار کفش‌کن است.

دو طرف ایوان دو مناره بلند از طلا است. ایوان دارای سه در ورودی است که به رواق جنوبی حرم منتهی می‌گردد.

در وسط از آن دو در دیگر بزرگ‌تر می‌باشد و از طلا بوده که در اصفهان ساخته شده‌است.

رواق جنوبی حرم را رواق حبیب بن مظاهر اسدی می‌نامند.

چون قبر حبیب

یکی از کشته‌شدگان کربلا در آن واقع است و بنی اسد او را در مقبره دسته جمعی کشته‌شدگان عاشورا دفن نکرده

قبر جداگانه‌ای برای وی ساختند زیرا از بزرگان قبیله بنی اسد بود.

در داخل حرم صندوق‌های گرانبهایی بر روی قبر قرار دارد که بر روی آن ضریح نقره نصب است و بالای ضریح اشعاری با طلا ثبت است.

کف و دیوارهای حرم و رواق‌ها تا حدود دو متر از بهترین سنگ مرمر ایران است.

حرم و رواق‌ها را با کاشیکاری آیات قرانی زینت داده‌اند.

تمامی سقف‌های حرم و رواق‌ها به دست هنرمندان ایرانی آینه کاری شده‌است.

در قسمت شرقی قبر حسین بن علی

قبر دسته جمعی کشته‌شدگان عاشورا واقع است

قبر علی اکبر جداگانه در ضریح حسین بن علی می‌باشد.

 

از قبور علمای بزرگ امامیه

 

در رواق جنوبی قبر میرزا محمدمهدی شهرستانی

در رواق شرقی قبر آقا باقر بهبهانی (که بر روی آن صندوق نفیسی نصب است)

مقبره صدر اعظم میرزا محمدتقی خان امیرکبیر و در رواق شمالی حرم

قبر جمعی از سلاطین قاجاریه از جمله احمد شاه و قبر سید ابراهیم مجاب که دارای ضریح خاصی است

در رواق غربی جنب پنجره بالاسر حسین بن علی

قبر ملا محمدصادق برغانی و برادر وی ملا علی برغانی قرار دارد

در منتهی‌الیه رواق جنوبی محلی است که به قتل‌گاه معروف است .

 

این اثر از قدیم باقی است

اینجا محلی است که ابی عبدالله الحسین از اسب خویش بر زمین افتاد و در این مکان بود که به عقیده برخی شمر سر او را از بدنش جدا کرد.

عناوین جزئیات حرم

ضریح حسین، علی اکبر و علی‌اصغر (ضریح اصلی)، همراه ضریح بیشتر کشته‌شدگان کربلا

مدفن حسین یا حرم حسین بن علی

 

در کربلا

مدفن ابی عبدالله حسین بن علی

مشهور به پیشوای سوم شیعیان است .

که در زمان خلافت یزید بن معاویه

در مخالفت با وی جنگید و روز عاشورا

۱۰ محرم الحرام سال ۶۱ هجری قمری برابر با چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۹ هجری خورشیدی (۱۳ اکتبر ۶۸۰ میلادی)

در بیابانِ نینوا کشته شد و پس از چند روز همان‌جا به خاک سپرده شد.

 

 

امروزه آرامگاهش تبدیل به محلی برای زیارت شیعیان شده‌است.

در این حرم، حسین، به همراه علی اکبر در پایین پا و علی اصغر بر سینه در ضریح دفن‌اند.

همچنین بیشتر کشته‌شدگان کربلایی در نبرد کمی آن‌سوتر در حرم به خاک سپرده شده‌اند.

در شمال شرقی حرم حسین بن علی، حرم عباس بن علی قرار دارد.

مابین دو حرم را بین الحرمین می‌گویند.

موقعیت

حرم حسین بن علی در میانه کربلا

شهری در هشتاد کیلومتری نجف و صد کیلومتری بغداد است.

موقعیت جغرافیایی این شهر ۳۲ درجه و ۴۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۳ درجه و ۵۰ دقیقه طول شرقی است.

تاریخچه گاه‌شمار حرم

نوع عملیات سال قمری سال شمسی به دستور توضیحات
تدفین ۶۱ ۵۹ خاندان بنی اسد تدفین در ۱۲ محرم
اولین بنا ۶۹ ۶۷ مختار ثقفی ساخت بنا روی قبر و گنبد اجری و گچی
گسترش ۱۳۲ ۱۲۸ ابو العباس سفاح ساخت بنایی سرپوشیده کنار آرامگاه

تخریب ۱۴۶ ۱۴۲ ابو جعفر منصور ویران شدن بنای سرپوشیده
بازسازی ۱۵۸ ۱۵۴ مهدی عباسی نوسازی حرم
تخریب ۱۷۱ ۱۶۶ هارون رشید تخریب کامل
بازسازی ۱۹۳ ۱۸۸ امین نوسازی
تخریب ۲۳۶ تا ۲۴۷ ۲۲۹

…..

متوکل عباسی تخریب در چند مرتبه

۲۴۷ ۲۴۰ متوکل عباسی تخریب کامل و شخم زدن زمین و به آب بستن
۲۴۷ ۲۴۰ منتصر عباسی ساخت بنای جدیدوبازسازی
۲۷۳ ۲۶۵ محمد بن محمد بن زید نوسازی و وسعت بخشیدن
۲۸۰ ۲۷۲ داعی علوی گنبدی ساخت گنبد بالا آرامگاه

گسترش ۳۶۷ ۳۵۶ عضد الدوله دیلمی نوسازی گنبد و ساخت ضریح و ساخت چهار رواق
۳۹۷ ۳۸۵ عمران بن شاهین ساخت مسجد متصل به حرم
۴۰۷ ۳۹۵ – آتش‌سوزی به علت سقوط شمع

۴۰۷ ۳۹۵ حسن بن سهل ترمیم بعد از آتش گرفتن
ترمیم ۴۷۹ ۴۶۵ ملکشاه سلجوقی نوسازی دیوارها
نوسازی ۶۲۰ ۶۰۲ ناصر الدین الله عباسی ساخت ضریح جدید

۷۶۷ ۷۴۴ سلطان اویس جلایری ساخت گنبد داخلی و صحن جدید
۷۸۶ ۷۶۳ سلطان احمد اویس ساخت گلدسته طلا و توسعه صحن
تذهیب ۹۱۴ ۸۸۷ شاه اسماعیل صفوی تذهیب حرم و اهدایی ۱۲ چراغدان طلا

۹۲۰ ۸۹۳ شاه اسماعیل صفوی ساخت صندوقی از چوب ساج برای آرامگاه
۹۳۲ ۹۰۵ شاه اسماعیل صفوی دوم ساخت ضریح مشبک از نقره

 

بازسازی

 

۹۸۳ ۹۵۴ علی پاشا نوسازی گنبد
کاشی کاری ۱۰۳۲ ۱۰۰۲ شاه عباس صفوی کاشی کاری گنبد و ساخت ضریح مسی
گچکاری ۱۰۴۸ ۱۰۱۷ سلطان مراد چهارم گچ کردن گنبد از بیرون

تزئین ۱۱۵۵ ۱۱۲۱ نادر شاه افشار تزئین بناهای
طلاکاری ۱۲۱۱ ۱۱۷۵ آقا محمد خان قاجار طلاکاری گنبد
یورش ۱۲۱۶ ۱۱۸۱ وهابی‌ها ویران شدن ضریح و رواق و خسارت به طلا کاری‌ها گنبد و سرقت در غارت کربلا
ترمیم ۱۲۲۷ ۱۱۹۱ فتحعلی شاه قاجار نوسازی حرم و طلاکاری گنبد

طلاکاری ۱۲۳۲ ۱۱۹۶ فتحعلی شاه قاجار ساخت ضریح نقره ای و طلاکاری ایوان
۱۲۵۰ ۱۲۱۳ فتحعلی شاه قاجار نوسازی گنبد و بارگاه
گسترش ۱۴۰۵ ۱۳۶۳ صدام حسین ساخت بین الحرمین

یورش ۱۴۱۱ ۱۳۶۹ صدام حسین تخریب بخشی از طلاکاری گنبد و آسیب به دیوارها در خیزش شعبانیه
۱۴۱۴ ۱۳۷۲ صدام حسین ترمیم اماکن آسیب دیده
۱۴۱۵ ۱۳۷۳ شیعیان عراق گسترش و درخت کاری

مسقف کردن ۱۴۱۸ ۱۳۷۶ مدیریت آستان قدس حسینی مسقف کردن صحن‌های اطراف ساختمان حرم
سنگفرش کردن ۱۴۳۵ ۱۳۹۳ وزارت بازسازی و مسکن عراق سنگفرش کردن و افزودن خدمات رفاهی ارتباطی و امدادی و نظارتی

ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران ساخت صحن عقیله بنی هاشم

 

ساخت موزه و کتابخانه در چهار طبقه پس از کشته شدن حسین بن علی و اصحاب وی در سرزمین کربلا

قبیله بنی‌اسد با کمک فرزندش علی ابن حسین

(که کالبد پدر و عمویش عباس ابن علی را به تنهایی دفن کرد) کالبد حسین بن علی و اصحابش را دفن کردند.

بنی‌اسد برای قبر حسین بن علی نشانه‌ای در نظر گرفتند

درخت سدره‌ای را علامت آن ساختند. در زمان بنی‌امیه شیعیان به زیارت قبر وی می‌آمدند و قبر مشخص بود.

 

 

طفلان مسلم بن عقیل مزار ابراهیم و محمد از فرزندان مسلم بن عقیل بن ابی طالب

مرقد طفلان مسلم در غرب شهر مُسَیب در کنار شط فرات، در چهار فرسخی کربلا واقع شده است.

این مکان توسط یک راه فرعی به جاده اصلی کربلا – بغداد می‌پیوندد.

مدفونان

مرقد طفلان مسلم مدفن ابراهیم و محمد فرزندان مسلم بن عقیل بن ابی طالب مشهور به طفلان مسلم است.

فرزندان مسلم در سال ۶۱ قمری به دست یکی از سپاهیان عمر بن سعد به شهادت رسیدند.

محل جغرافیایی مرقد

مدفن طفلان مسلم در روستایی به نام، «روستای طفلان مسلم»

در حومهٔ شهرک مُسَیب، در حدود سی کیلومتری کربلا است.

این روستا در کنار رود فرات واقع شده است و توسط یک راه فرعی، به جاده اصلی کربلا بغداد می‌پیوندد

 

تاریخچه بنای مرقد

مدفن طفلان مسلم از آغاز ساخت آن تا کنون تغییرات زیادی دیده است.

این مدفن در آغاز به صورت دو قبر بود که در میان یک باغ قرار داشت.

شاه اسماعیل صفوی، پس از فتح بغداد، آن را تجدید بنا کرد و برای آن دو گنبد ساخت.

در زمان قاجار، مرقد طفلان مسلم توسعه یافت.

یکی از وزیران قاجار، ایوان‌ها و استراحتگاه‌هایی برای زائران ساخت و گنبدها را کاشی‌کاری کرد.

پس از آن نیز برخی از تاجران ایرانی مرقد را مرمت کردند و توسعه دادند.

 

ویژگی‌های مرقد

مرقد طفلان مسلم، دارای دو گنبد است که کاشی‌ فیروزه‌ای دارند.

درب اصلی آستانه، به صحن بزرگ باز می‌شود و در مقابلِ درِ ورودی صحن، ایوان مستطیل‌شکلِ سرپوشیده‌ای است که در دو طرف آن، کفشداری قرار دارد.

از ایوان، دو در به درون مرقد که به شکل مستطیل است، راه می‌دهد.

در داخل حرم، دو ضریح قرار دارد.

ضریح شرقی متعلق به ابراهیم بن مسلم و ضریح غربی متعلق به محمد بن مسلم است. فاصلهٔ بین دو ضریح، شش متر است

 

بازسازی و مرمت

در سال ۱۳۸۴ش، ستاد بازسازی عتبات عالیات، مسئولیت بازسازی مرقد طفلان مسلم را بر عهده گرفت.

طلاکاری گنبدها

مرمت و بازسازی منارهٔ ساعت

تصفیه‌خانهٔ آب

ساخت و نصب دو ضریح

بازسازی کاشی‌ها و سنگ‌کاری حرم

ساخت سایه‌بان و درب‌ها

بازسازی حسینیه حرم و آجرکاری

آیینه‌کاری حرم

از پروژه‌های ستاد بازسازی است که با کمک خیران صورت گرفته است.

در اصطلاح به مکانی گفته می‌شود که به محل کشته شدن حسین بن علی (معروف به قتلگاه) مشرف است.

در واقعه کربلا، زینب کبری از بالای تل زینبیه به مشاهده و بررسی حال برادر خود (حسین) می‌پرداخت.

از لحاظ موقعیت مکانی در جنوب غربی حرم حسین بن علی واقع شده‌است.

این محل که تا حدودی از سطح زمین بالاتر بوده، در واقع مکانی خاکی بین قتلگاه و خیمه‌گاه کاروان حسین بن علی بوده‌است.

 

تل در شب

از لحاظ لغوی، تل به معنی تپه خاکی و ریگی است که بالاتر از زمین هموار باشد.

کلمه «زینبیه» نیز در این عبارت منسوب به زینب کبری، خواهر حسین بن علی (و سومین فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه الزهراء) است.

این محل حدوداً پنج متر از سطح صحن حرم حسین بن علی بالاتر است که از طریق پله می‌توان به بالای آن رفت.

فاصله تل زینبیه تا قتلگاه در حدود ۳۵ متر است.

 

 

بر اساس «تاریخ طبری» و «ارشاد مفید»

اینگونه نقل شده‌است که زینب کبری زمانیکه دیگر نبرد برادر خود را نمی‌بیند

با مشاهده تجمع حلقه وار دشمن در گوشه ای از میدان مبارزه

به سرعت خود را به بلندای تپه مشرف بر قتلگاه می‌رساند و در هنگام آمدن به تل (زینبیه) این کلام از او شنیده می‌شود:

«ای کاش آسمان بر زمین فرود می‌آمد.»

امروزه این مکان از جمله زیارتگاه‌های شیعیان بشمار می‌آید.

 

 

طرح توسعه

بر اساس طرح توسعه حرم حسین بن علی

تل زینبیه با عنوان «صحن حضرت زینب» در سه طبقه به مساحت سه هزار متر مربع افزایش وسعت پیدا خواهد کرد

اینگونه اعلام شده‌است که این بخش تا سال ۱۴۰۰ به اتمام خواهد رسید.

این در حالی است که مساحت کنونی تل زینبیه ۳۰۰ مترمربع می‌باشد و روند توسعه آن از سال ۹۴ آغاز شده‌است.

مسجد بُراثا

مسجد بُراثا یکی از مساجد مقدس شیعیان در شهر بغداد

این مسجد در مسیر قدیمی کاظمین به بغداد قرار داشته‌است .

اکنون در جانب کرخ و محله عطیفیه بغداد (۱۰ کیلومتری مرکز شهر) قرار گرفته‌است.
پیش از تبدیل به مسجد، عبادتگاهی مسیحی در مکان فعلی مسجد قرار داشته‌است.

مسجدمحل تدریس علمای بزرگ شیعه مانند شیخ مفید بوده‌است.
در سال‌های گذشته، چندین بار این مسجد هدف حملات انتحاری قرار گرفته‌است.

 

مسجد بُراثا یکی از مساجد مقدس شیعیان در شهر بغداد است موقعیت جغرافیایی

محله براثا در بخش غربی بغداد، در منطقه کَرْخ و در جنوب محله باب مُحوَّل واقع بوده‌است.

براثا معرب واژه آرامی بَرَیثا به معنای «بیرونی» است.

این محل قدیمی‌تر از شهر بغداد است و در اصل روستایی با فاصله حدود ۳ کیلومتر از مرکز بغداد تاریخی بوده.

که با تأسیس و توسعه بغداد، به صورت محله‌ای از محلات آن درآمده‌است.

ظاهراً در محل مسجد مشهور براثا دِیری برپا بوده که در ۳۷ق/۶۵۷م، هنوز در اختیار راهبی مسیحی قرار داشته‌است.

داستان ابو شعیب براثی و همسر عابدش به عنوان اولین مسلمانان براثا بارها در منابع آمده‌است.

 

تقدس مسجد بُراثا یکی از مساجد مقدس شیعیان در شهر بغداد

نزد شیعیان به علت اقامت حضرت علی (ع) در آن محل است.

بنابر روایات شیعی حضرت در بازگشت از جنگ نهروان در این محل نماز خوانده‌است.

برخی از این روایات از گفت و گوی مفصل حضرت با راهب مسیحی و حتی اقامت ۴ روزه ایشان سخن گفته‌اند.
در فضیلت این مسجد سخن بسیار است و از جمله فضایل این محل یا مسجد، وقوع رد الشمس برای حضرت علی (ع) را برشمرده‌اند.

در برخی روایات شیعیان

بجز حضرت امیر (ع)، براثا به عنوان جایگاه نماز حضرت مریم، حضرت عیسی و حتی حضرت ابراهیم (ع) و هفتاد پیامبر دیگر است معرفی شده‌است. از همین روست که در منابع روایی امامیه و به تبع آن در منابع فقهی و کتب ادعیه، بر فضیلت نماز در این مسجد تأکید شده‌است. چنان‌که در مبحث اعتکاف، این مسجد از جمله ۶ مسجد خاص بوده‌است.

علامه مجلسی در فضیلت این مسجد و سابقه تاریخی آن روایاتی نقل می‌کند که از مجموع آن این نکات به دست می‌آید:

در این مکان خانه حضرت مریم و زمین حضرت عیسی قرار داشت.

(ظاهرا این مکان خانه حضرت عیسی بوده نه حضرت مریم) چشمه‌ای که خدا برای حضرت مریم جاری ساخت در این مکان بوده و حضرت امیرمؤمنان (ع) آن را مجدداً به اعجاز ظاهر ساخت.

پس از تولد حضرت عیسی در این مکان

حضرت مریم او را بر روی سنگی قرار داد و امام علی (ع) به اعجاز

این سنگ را آشکار کرده و در قبله مسجد قرار دادند.

حضرت علی (ع) پس از بازگشت از نهروان چند روز در این مکان اقامت فرمودند.

در این مکان، انبیای قبل از عیسی (ع) از جمله ابراهیم خلیل (ع) نیز نماز خواند.

 

روایات دیگر در این مکان قبر پیامبری واقع شده‌است و مرحوم محدث قمی می‌گوید:

شاید آن پیامبر، حضرت یوشع (ع) باشد.

سامَرّاء_دگرگون‌شده ی: سُرِّ مَن رَأیٰ

سامرا در عراق واقع شده‌است معنای: شاد شود هر که آن را بدید) شهری در میانهٔ عراق

در استان صلاح‌الدین

در کرانهٔ دجله

۱۲۵ کیلومتری شمال تا به‌جای بغداد پایتخت شود.

مسجد جامع سامرا و مسجد و حرم عسکریین دو بنای بنام در سامرا است.

معتصم بالله خلیفهٔ عباسی (خلافت از ۲۱۸ ق) دستور ساختن شهر را داد

 

پس از اتمام به آنجا نقل مکان کرد. بدین ترتیب پایتخت خلافت از شهر بغداد به سامرا منتقل شد.

سازنده این شهر عسکر المعتصم نیز نامیده می‌شد.

لقب عسکری حسن عسکری امام یازدهم شیعیان برگرفته از این نام است.

بابک خرمدین، رهبر جنبش سرخ جامگان برضد اشغالگری اعراب پس از حمله مسلمانان به ایران

در ۱۸ دی ۲۳۶ خورشیدی به دستور معتصم بالله کشته‌شد.

ابتدا دست و پای وی را به‌تدریج قطع کردند.

سپس جنازه‌اش را در شهر سامرا بر سر دار کشیدند.

تا سال ۲۵۶ ه. هشت خلیفه از این شهر حکمرانی و خلافت نمودند.

در این سال المعتمد علی اللَّه عباسی بار دیگر به بغداد بازگشت و آنجا را پایتخت خلافت قرار داد.

سامرا طی مدت سه دهه پایتختی، توسعه فراوانی یافت و تعداد زیادی از کاخ‌ها و تفریح‌گاه‌ها و مساجد در این شهر ساخته شد.

سامرا در سال ۲۲۷ هجری، که معتصم مرد، به قدری آباد بود که در شکوه و جلال کاخ‌ها و زیبایی ابنیه با بغداد رقابت می‌کرد.

شکوه و جلال سامرا تا زمانی پایید که خلفای عباسی آنجا را مقر خلافت خود قرار داده بودند.

پس از بازگشت آنان به بغداد شکوه و جلال و عظمت سامرا به پایان رسید و آن کاخ‌ها یکی پس از دیگری رو به ویرانی نهاد.

 

زیارتگاه‌ها

آرامگاه علی بن محمد هادی، امام دهم شیعه (تاریخ درگذشت: سال ۲۵۴ ه) و امام یازدهم

حسن بن علی عسکری (تاریخ درگذشت: ۲۶۰ ه) از زیارتگاه‌های شهر امروزی سامرا است.

نخستین سازه بر آرامگاه آنان، از قرن چهارم هجری  همواره تجدید و ترمیم شده و توسعه یافته‌است.

این آرامگاه دارای گنبدی‌است که یکی از بزرگ‌ترین گنبدها در جهان اسلام است.

محیط این گنبدِ طلاییِ عظیم، ۶۸ متر است که در آن ۷۲ هزار کاشی طلا به کار رفته‌است.

در دو سمت این گنبد دو گلدسته طلایی قرار دارد که هر یک دارای ۳۶ متر طول است.

انفجارهای ۲۰۰۶ حرم عسکریین

حرم امام حسن عسکری و امام هادی از پیشوایان شیعه

سامرا بین مسلمانان اهمیت مذهبی دارد.

این شهر یکی از شهرهای مذهبی عراق به‌شمار می‌رود

آرامگاه دو تن از امامان شیعه حسن عسکری و علی نقی در آنجا قرار دارد.

آرامگاه دو تن از امامان شیعه آنجاست

شیعیان باور دارند که مهدی موعود نیز در این شهر زاده شده‌است.

مسجد جامع سامرا یکی از بناهای مهم این شهر می‌باشد که منارهٔ آن شهرت ویژه‌ای دارد.

 

در فوریه ۲۰۰۶ در یک اقدام تروریستی

ضریح امامان علی الهادی و حسن العسکری در سامرای عراق توسط القاعده منفجر و بخش مهمی از گنبد و بارگاه آن ویران شد.

 

نَجَف به مدينة النجف یا النّجف الأشرف

نام شهری در کشور عراق است که در این شهر، آرامگاه علی بن ابی‌طالب نخستین امام شیعیان واقع شده‌است.

این شهر مرکز استان نجف است و از مقدس‌ترین شهرهای شیعیان و مرکز قدرت سیاسی شیعیان در عراق به‌شمار می‌رود.

نجف همواره محل تردد و اقامت زائران و نیز مشتاقان علوم دینی است که این عامل در رونق تجارت آن تأثیری بسزا دارد.

این شهر مدت زیادی در مسیر کاروان‌هایی قرارداشته که برای انجام مناسک حج از راه خشکی عازم مکه و مدینه بودند.

این ویژگی نیز در ارتباط نجف با شهرها و مراکز تأثیر زیادی داشته‌است.

در نجف صنعت‌های مختلفی رونق داشته

منسوجات نجف مشهور و عبای نجفی، مرغوب و مطلوب بسیاری از خریداران است که به دلیل تولید فراوان به شهرهای دیگر عراق نیز صادر می‌شود. بازرگانی نجف رونق فراوان داشته و تاجران حجاز، نجد، عمان، یمن و کویت با آن شهر در ارتباط بوده‌اند.

جغرافیا

نجف در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد در مختصات °۳۱٫۹۹ شمالی و °۴۴٫۳۳ غربی قرار گرفته و جمعیت آن ۶۷۵٬۰۰۰ نفر برآورد شده‌است. شهر نجف از لحاظ جغرافیایی در نزدیکی شهر کوفه قرار گرفته‌است. نزدیکی شهر نجف و کوفه به نحوی است که نمی‌توان این دو شهر را از همدیگر مجزا دانست.

در متون تاریخی

اسامی گوناگونی برای نجف ذکر شده‌است از جمله غری یا غریان، مشهد، نجف اشرف، الطور، الطهر، الجودی، الربوه، بانقیا و اللسان. نجف مشهورترین نام شهر است که پس از آن صفت اشرف نیز اضافه می‌گردد و مجموعاً نجف اشرف گفته می‌شود. نجف واژه‌ای عربی و به معنای منجوف است. منجوف مکانی است مستطیل شکل و مرتفع که آب دراطراف آن جمع می‌گردد ولی بر سطح آن جاری نمی‌شود. وضعیت جغرافیایی شهر نجف که مستطیل شکل بوده و از زمین‌های پیرامون بلندتر است موجب شده این نام بر آن نهاده شود.[۲]

نجف از پنج محله تشکیل می‌شود که عبارتند از:

العمارة،
الحویش،
البراق،
المشراق،
الغازیة.

هوای نجف در تابستان گرم و خشک است و اهالی آن به‌سرداب‌های زیرزمینی پناه می‌برند تا از گرما در امان باشند.

چنانچه بادهای گرم بوزد حرارت به ۴۶ درجه می‌رسد.

در زمستان نیز سرمای گزنده و سوزناکی دارد و سرمای شهر بدان اندازه است که آب یخ می‌بندد.

در عهد ساسانی در اطراف نجف دریاچه‌ای وجودداشته که پس از ظهور اسلام خشک گردیده.

بعدها دوباره ‌دریاچه‌ای پدید آمده، که تا حدود یک قرن پیش نیز وجودداشته ولی دولت عثمانی آن را خشکانیده است.

وادی السلام در طی عملیاتی از جنگ عراق

پس از کشته شدن علی بن ابی طالب توسط ابن ملجم طبق وصیت وی، او به‌طور ناشناس در منطقه‌ای نزدیک به شهر کوفه دفن شد.

چنین روایت شده که بیش از صد سال بعد، خلیفه عباسی، هارون الرشید، به شکار گوزن در خارج کوفه رفت و گوزن به محلی پناه برد که در آن محل سگ‌های شکاری او را دنبال نکردند.

در پرس و جو که راز این مکان چیست، به هارون الرشید گفته شد که آن محل دفن علی ابن ابی طالب است.

هارون الرشید بعد از اینکه این امر توسط جعفر بن محمد تأیید شد، دستور داد که آرامگاهی در همان محل ساخته شود و در زمان کوتاهی شهر نجف در اطراف آرامگاه رشد کرد.

مکان دیگری که ادّعا می‌شود آرامگاه علی بن ابی طالب است، شهر مزارشریف در افغانستان می‌باشد.

اماکن مقدس

در شهر نجف اماکن مقدسه دیگری نیز وجود دارد که به شرح زیر است:

آرامگاه:

آدم
نوح
هود
صالح

مسجد :

کوفه
حنانه
سهله

آرامگاه وادی السلام

مشاهیری که در نجف به خاک سپرده شده‌اند_عالمان در صحن حرم امام علی

سید بحرالعلوم
میرزای شیرازی
میرزا حسین محدث نوری آرامگاه او در صحن امام، در سومین ایوان شرقی باب‌القبله، واقع است.
شیخ انصاری
شیخ عباس قمی
میرزای نائینی
مرتضی طالقانی
سید مصطفی خمینی
ابوالحسن اصفهانی
آخوند خراسانی
سید ابوالقاسم خوئی
سید محمدکاظم یزدی
شیخ جعفر شوشتری
شیخ طوسی
علامه حلی
مقدس اردبیلی
ملا احمد نراقی
میرزا حبیب‌الله رشتی
علاءالدین حسین خلیفه سلطان

بیرون از صحن امام علی

سید محسن حکیم
شیخ جعفر کاشف الغطا
علامه امینی
آقابزرگ تهرانی
سید محمدباقر صدر
محمدرضا تنکابنی

رئیس‌علی دلواری

کتابخانه‌ها

آستان قدس علوی (العتبة العلویة)
حسینیه شوشتری‌ها
عمومی امیرالمؤمنین (کتابخانه علامه امینی)
مدرسه سید